Rozumienie bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ)
Aby zrozumieć znaczenie Bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ), ważna jest analiza znaczenia różnych związanych z nimi koncepcji.
Inwestycja polega na wykorzystaniu zasobów (finansowych / technologicznych / ludzkich) do generowania wartości w zakresie produktów / usług. W tym celu możemy wymienić następujące zasoby:
- Finansowe – środki pieniężne, które są wykorzystywane do uruchomienia inwestycji.
- Technologiczne –posiadanie technologii, która wspiera proces dodawania wartości.
- Ludzkie – czynnik decydujący w procesie dodawania wartości; korzystanie ze zróżnicowanych zdolności ludzi w zakresie rozwoju innowacyjności i kreatywności, które podtrzymują zdolność do bycia bardziej efektywnym w coraz bardziej zglobalizowanym środowisku.
Bezpośrednia inwestycja oznaczają relokację, tj. inwestycję dokonaną w innym kraju.
Należy jednak mieć na uwadze następujące kwestie:
- Środowisko społeczno-kulturowe jest inne niż w kraju pochodzenia, a zasady i standardy rządzące praktykami przemysłowymi / handlowymi / pracy mogą być inne.
- Zarządzanie procesami inwestycyjnymi leży w gestii każdego kraju.
- „Wyprowadzenie” musi być związane z korzyścią ocenianą przez inwestora jako potencjalnie istotną dla rozwoju jego działalności (np. branży obuwniczej); korzyścią tą może być również wdrożenie w preferencyjnej przestrzeni gospodarczej.
- Coraz częściej zachodzi proces rywalizacji pomiędzy krajami w zakresie pozyskiwania / przyciągania zasobów finansowych i technologicznych.
- Zasady kontroli biznesowej są takie same jak w kraju przyjmującym. W tym kontekście każdy kraj posiada organizacje, które pomagają przedsiębiorstwom w procesie internacjonalizacji.
W Portugalii istnieje podmiot pn. AICEP – http://www.diasporalusa.pt/instituicoes/aicep-agencia-investimento-comercio-externo-portugal/. To Portugalska Agencja ds. Inwestycji i Handlu Zagranicznego, która jest podmiotem publicznym o charakterze biznesowym zajmującym się tworzeniem konkurencyjnego środowiska biznesowego przyczyniając się do globalizacji portugalskiej gospodarki.
W Polsce działa Polska Agencja Inwestycji i Handlu (PAIH), która wspiera zarówno ekspansję zagraniczną polskiego biznesu, jak i napływ BIZ do Polski. https://www.paih.gov.pl/pl
We Włoszech również istnieje Agencja Handlu i Inwestycji – agencja rządowa, która wspiera rozwój biznesu włoskich firm za granicą i promuje przyciąganie inwestycji zagranicznych do Włoch. https://www.ice.it/it/chi-siamo.
W Grecji organizacją promującą handel międzynarodowy jest „Enterprise Greece S.A.”. Ma ona na celu promowanie i wspieranie znaczących możliwości inwestycyjnych Grecji oraz angażowanie światowej społeczności biznesowej z (najwyższej klasy) produktami eksportowymi wysokiej jakości – towarami i usługami wytworzonymi w Grecji. www.enterprisegreece.gov.gr
W Hiszpanii natomiast istnieją następujące agencje:
ICEX to krajowy publiczny podmiot gospodarczy, którego misją jest promowanie umiędzynarodowienia hiszpańskich przedsiębiorstw i inwestycji zagranicznych – https://www.icex.es/icex/es/index.html. W regionie Katalonii działa ACCIO – agencja wspierająca konkurencyjność firm oferująca usługi dla firm, które chcą umiędzynarodowić się poprzez różne instrumenty. Agencja korzysta z kilku biur wsparcia handlowego zlokalizowanych na całym świecie, które mogą ułatwiać bezpośrednie kontakty z lokalnymi podmiotami i firmami, wspierają definiowanie i przygotowywanie strategii internacjonalizacji oraz zapewniają fundusze na internacjonalizację http://www.accio.gencat.cat/ca/serveis/internacionalitzacio/.
Istnieje również instytucja Fondo para la Internacionalización (FIEM), której celem jest promowanie działalności eksportowej przedsiębiorstw hiszpańskich, jak również hiszpańskich inwestycji bezpośrednich za granicą, poprzez finansowanie operacji i projektów o szczególnym znaczeniu dla strategii internacjonalizacji hiszpańskiej gospodarki. FIEM finansuje również pomoc techniczną, której wymagają te operacje i projekty zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się.
Ogólnie rzecz biorąc, finansowanie jest głównie udzielane w formie pożyczek, kredytów i linii kredytowych, chociaż finansowanie bezzwrotne, pomoc techniczna i usługi doradcze mogą być również świadczone na rzecz firm, a także projektów i operacji, gdy jest to wymagane https://www.ico.es/web/ico/fondo-para-la-internacionalizacion-de-la-empresa.
W Irlandii, Enterprise Ireland, jest organizacją rządową odpowiedzialną za rozwój i wzrost irlandzkich przedsiębiorstw na rynkach światowych – https://www.enterprise-ireland.com/en/. Z drugiej strony, Irish Development Authority (IDA), jest irlandzką półpaństwową organizacją promującą bezpośrednie inwestycje zagraniczne https://www.idaireland.com/.
Inwestycja zagraniczna to „przepływ inwestorów określonej narodowości do innego kraju”.
W związku z tym bezpośrednia inwestycja zagraniczna (BIZ) to inwestycja strony w jednym kraju w przedsiębiorstwo lub korporację w innym kraju z zamiarem ustanowienia trwałego interesu. Ustanowienie trwałego interesu odróżnia BIZ od zagranicznych inwestycji portfelowych, w których inwestorzy biernie trzymają papiery wartościowe z obcego kraju. Bezpośrednia inwestycja zagraniczna może zostać dokonana poprzez uzyskanie trwałego interesu lub rozszerzenie działalności na obcy kraj. Inwestycja w firmę zagraniczną jest uznawana za BIZ, jeżeli wiąże się z uzyskaniem trwałego interesu. Trwały interes stwierdza się, gdy inwestor uzyskuje co najmniej 10 % praw głosu w przedsiębiorstwie. Proces BIZ opiera się również zawsze na założeniu, że każda firma musi być konkurencyjna i przyczyniać się do globalizacji gospodarki danego kraju / państwa. W ramach tego procesu, głównym wyzwaniem jest tworzenie wartości dodanej.
Kluczowymi czynnikami, które zwiększają prawdopodobieństwo, że MŚP będą prowadzić działalność eksportową są:
- przynależność do grupy,
- doświadczenie,
- kryterium wielkości (pod względem obrotów),
- posiadanie ambicji, by się rozwijać,
- działanie w sektorze towarowym,
- prowadzenie sprzedaży do innych przedsiębiorstw lub organizacji, oraz
- innowacyjność.
W przypadku krajów przyjmujących, strategie relokacji opierają się na wsparciu na następujących poziomach:
- Fiskalnym – istnieją bodźce, takie jak zwolnienia podatkowe, wspierające relokację.
- Dostępie do unijnych programów motywacyjnych w tym kraju, w tym programów operacyjnych, które zachęcają do inwestowania m.in. w dobra materialne lub szkolenia.
3.1.2 Czynniki sprzyjające relokacji
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne są kluczowym czynnikiem wzrostu gospodarek. Nie tylko ze względu na wkład we wzrost gospodarczy, zatrudnienie i eksport, ale także za promowanie kraju jako globalnej, renomowanej i atrakcyjnej marki. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne powinny być promowane i doceniane, szczególnie w przypadkach, gdy tworzą one zysk i mają efekt mnożnikowy, pobudzając powiązane z nimi sektory lub przedsiębiorstwa. Bezpośrednie inwestycje w kapitał przedsiębiorstw (zakładanie przedsiębiorstw, podwyższanie kapitału lub nabywanie udziałów) są uprzywilejowanymi narzędziami służącymi realizacji bezpośrednich inwestycji zagranicznych, które pozwoliły zainteresowanym krajom na coraz większą integrację w globalnych łańcuchach wartości w najbardziej zróżnicowanych sektorach działalności.
Podczas gdy coraz więcej firm międzynarodowych posiada siedziby w kilku krajach (Google, Vestas, Natixis), pojawiają się również fuzje i przejęcia (M&A), napędzane przez dużą liczbę transakcji transgranicznych.
Można wskazać na motywacje, które stawiają kraje na radarze bezpośrednich inwestycji zagranicznych, na przykład:
- perspektywa stabilności społecznej,
- możliwości zwiększenia produktywności lub
- konkurencyjne koszty pracy.
Niemniej jednak należy wziąć pod uwagę, że bezpośrednie inwestycje zagraniczne same w sobie nie gwarantują dobrobytu. Staje się to jeszcze bardziej oczywiste, gdy weźmie się pod uwagę sektory o niższej wartości dodanej z siedzibami w innych krajach wyłącznie ze względu na ich przewagę komparatywną w zakresie kosztów pracy. Ważną informacją jest, że początkowe koszty podjęcia projektu BIZ są stałe, ponieważ składają się z jednorazowego kosztu poniesionego przez MŚP w celu oceny jego możliwości i zrozumienia regulacji dotyczących planowanego projektu. Koszty te obejmują zarówno nakłady finansowe i czasowe związane z podjęciem inwestycji, jak i ryzyko związane z projektem, które musi być pokryte ze zwrotu z inwestycji /dochodu. Im wyższe ryzyko związane z daną inwestycją, tym wyższe koszty. Oznacza to, że koszty podjęcia projektu BIZ są tym wyższe, im większa jest niepewność stosunków zagranicznych i tym bardziej skomplikowana jest biurokracja związana z regulacją. Ta ostatnia zależność wpływa na koszty podjęcia projektu BIZ poprzez zwiększenie czasu i pieniędzy potrzebnych na przygotowanie inwestycji.
Im większe są koszty stałe związane z realizacją projektu BIZ, tym większe muszą być projekty, aby wygenerować zysk. Dlatego też, spadek średniej wielkości transakcji w projektach w czasie może być postrzegany jako wskazówka, że koszty stałe maleją, pozwalając mniejszym projektom na osiągnięcie zysku. Poważny wpływ kryzysu na rynek europejski kilka lat temu mógł również zadziałać jako czynnik motywujący niektóre MŚP do poszukiwania lepszych możliwości rynkowych poza rynkiem krajowym, a zatem mógł stymulować mniejsze projekty BIZ.
Jak już wspomniano, inwestor może dokonać bezpośredniej inwestycji zagranicznej, rozszerzając swoją działalność w obcym kraju. Przykładem może być otwarcie przez Amazon nowej siedziby w Vancouver w Kanadzie. Za bezpośrednie inwestycje zagraniczne uważa się również reinwestowanie zysków z działalności zagranicznej, jak również pożyczki udzielane zagranicznym spółkom zależnym w ramach przedsiębiorstwa. Wreszcie, istnieje wiele sposobów, w jaki inwestor krajowy może nabyć prawo głosu w zagranicznej spółce i są nimi:
- nabycie akcji z prawem głosu w zagranicznej spółce,
- fuzje i przejęcia,
- wspólne przedsiębiorstwa z korporacjami zagranicznymi lub
- założenie filii firmy krajowej w obcym kraju.
3.1.4 Zalety i wady bezpośrednich inwestycji zagranicznych
BIZ oferują korzyści zarówno dla inwestora, jak i dla zagranicznego kraju przyjmującego.
Oto niektóre z korzyści dla przedsiębiorstw:
- Dywersyfikacja rynku.
- Ulgi podatkowe.
- Niższe koszty pracy.
- Preferencyjne taryfy.
- Subsydia
Poniżej przedstawiono niektóre z korzyści dla kraju przyjmującego:
- Stymulacja ekonomiczna.
- Rozwój kapitału ludzkiego.
- Wzrost zatrudnienia.
- Dostęp do specjalistycznej wiedzy, umiejętności i technologii w zakresie zarządzania.
Wady BIZ są następujące:
- Przesiedlanie lokalnych przedsiębiorstw.
- Repatriacja zysków.
Wejście na rynek dużych firm, takich jak Walmart, Mercadona, Pingo Doce, itp. może zagrozić lokalnym przedsiębiorstwom. Często są one krytykowane za zastępowanie lokalnych przedsiębiorstw, które nie mogą konkurować z ich niższymi cenami. W przypadku repatriacji zysków główną obawą jest to, że firmy nie będą reinwestować zysków z powrotem do kraju przyjmującego. Prowadzi to do dużego odpływu kapitału z kraju przyjmującego. W związku z tym w wielu krajach obowiązują przepisy ograniczające bezpośrednie inwestycje zagraniczne.